Zespół metaboliczny, nazywany również zespołem X to zestaw powiązanych ze sobą zaburzeń metabolicznych, które znacząco zwiększają ryzyko rozwoju poważnych chorób, przede wszystkim chorób sercowo-naczyniowych (takich jak zawał serca i udar mózgu) oraz cukrzycy typu 2.
Nie jest to pojedyncza choroba, ale raczej współwystępowanie kilku czynników ryzyka. Do głównych składowych zespołu metabolicznego zaliczane zazwyczaj są:
- Otyłość centralna (brzuszna): Zwiększony obwód talii – różny w zależności od płci i populacji, według kryteriów europejskich powyżej 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet.
- Podwyższony poziom trójglicerydów: na czczo powyżej 150 mg/dL lub leczenie hipertriglicerydemii.
- Obniżony poziom „dobrego” cholesterolu HDL: poniżej 40 mg/dL u mężczyzn i poniżej 50 mg/dL u kobiet lub leczenie tego zaburzenia lipidowego
- Podwyższone ciśnienie krwi: Skurczowe 130 mmHg lub wyższe i/lub rozkurczowe 85 mmHg lub wyższe, lub leczenie z powodu nadciśnienia.
- Podwyższony poziom glukozy na czczo: powyżej 100 mg/dL na czczo lub wyższy, lub leczenie z powodu podwyższonego poziomu glukozy.
Aby zdiagnozować zespół metaboliczny, muszą występować co najmniej trzy z wymienionych wyżej czynników. Kryteria diagnostyczne mogą się nieco różnić w zależności od organizacji i wytycznych.
Przyczyny zespołu metabolicznego:
Uważa się, że główną przyczyną zespołu metabolicznego jest niezdrowy styl życia, obejmujący:
- Niewłaściwą dietę: Bogatą w przetworzoną żywność, tłuszcze nasycone, cukry proste i sól.
- Niską aktywność fizyczną: Siedzący tryb życia.
- Nadwagę i otyłość: Szczególnie otyłość brzuszną.
- Stres.
- Czynniki genetyczne mogą również odgrywać pewną rolę, zwiększając predyspozycje do rozwoju zespołu.
Skutki i powikłania zespołu metabolicznego:
Współwystępowanie czynników zespołu metabolicznego znacząco zwiększa ryzyko:
- Chorób sercowo-naczyniowych: Miażdżycy, choroby wieńcowej, zawału serca, udaru mózgu.
- Cukrzycy typu 2.
- Niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD).
- Przewlekłej choroby nerek.
- Niektórych rodzajów raka.
- Przedwczesnej śmierci.
Leczenie i profilaktyka zespołu metabolicznego:
Podstawą leczenia i profilaktyki zespołu metabolicznego jest zmiana stylu życia, obejmująca:
- Zdrową dietę: Bogatą w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białko i zdrowe tłuszcze, z ograniczeniem przetworzonej żywności, cukru i nasyconych tłuszczów.
- Regularną aktywność fizyczną: Minimum 150 minut umiarkowanej aktywności tygodniowo.
- Utratę wagi w przypadku nadwagi lub otyłości.
- Zaprzestanie palenia tytoniu.
- Radzenie sobie ze stresem.
W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne w celu kontroli poszczególnych składowych zespołu, takich jak nadciśnienie, zaburzenia lipidowe czy cukrzyca.
Podsumowując, zespół metaboliczny to poważny problem zdrowotny wynikający z niezdrowego stylu życia, który znacząco zwiększa ryzyko wielu groźnych chorób. Wczesna diagnoza i zmiana stylu życia są kluczowe w zapobieganiu jego powikłaniom.